|
|
استان شناسی
معرفی استان خراسان شمالی
استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد درشمال شرق ایران واقع شده است. این استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم استان خراسان بزرگ به سه استان ایجاد شد.
مساحت این استان ۲۸۴۳۴ کیلومتر مربع است که از این نظر پانزدهمین استان ایران و جمعیت آن ۸۱۱۵۷۲ نفر می‌باشد.
این استان از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان (با ۲۸۱ کیلومتر مرز مشترک)، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی ،از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم مرز است .
این استان از ۸ شهرستان، ۲۲شهر و ۱۹ بخش، ۴۵ دهستان دارای سکنه تشکیل شده‌است
شهرستان بجنورد ۳۳۴ هزار نفر
شهرستان شیروان ۱۶۴ هزار نفر
شهرستان اسفراین ۱۲۳ هزار نفر
شهرستان مانه و سملقان ۹۲ هزار نفر
شهرستان فاروج ۴۵ هزار نفر
شهرستان جاجرم
شهرستان گرمه
شهرستان راز و جرگلان
شهرها
آشخانه ۱۸ هزار نفر- آوا- اسفراین ۵۱ هزار نفر- ایور- بجنورد۱۷۲ هزار نفر- پیش قلعه- تیتکانلو- جاجرم- چناران شهر- حصارگرمخان- درق- راز- زیارت- سنخواست- شوقان- شیروان ۸۲ هزار نفر- صفی آباد- فاروج ۱۰ هزار نفر- قاضی- قوشخانه- گرمه- لوجلی-
استان خراسان شمالی یکی از استانهای متنوع در زمینه آب و هوا است. مناطقی مثل بجنورد و شیروان معتدل کوهستانی، مناطقی مثل غرب شهرستانهای «مانه و سملقان» و «راز و جرگلان» معتدل و دارای جنگل به قسمی که قسمتی از پارک جنگلی سرسبز گلستان در این استان قرار دارد و مناطقی مثل جاجرم که کویری هستند. آب و هواهای مختلف این استان را تشکیل می‌دهند.
پوشش گیاهی این استان با توجه به آب و هوای به طرز چشمگیری متنوع و متغیر است. به طوری که در این استان جنگل‌های برگ ریز و ارس، کویر، مراتع ضعیف و بسیار قوی و انواع دیگری از پوشش گیاهی به فاصله کمی از هم مشاهده می‌شود.
بلندترین قله استان سالوک نام دارد که ارتفاع آن نزدیک به ۳۰۰۰ متر است. از لحاظ زمین شناسی قسمتی از کوههای هزار مسجد در شرق استان قرار دارد و دو رشته کوه آلاداغ و کپه داغ که ادامه رشته کوه عظیم البرز هستند نیز در تشکیل عوارض زمین شناسی این استان دخیل اند. به همین دلیل استان خراسان شمالی یکی از مناطق با خطر بالای زلزله در نقشه‌ها به حساب می‌آید.
اکثریت مردم خراسان شمالی شیعه هستند که شامل کردها، ترکها و فارس‌های استان اند، اگرچه اقلیتی از اهل سنت (عموماً ترکمن) نیز در استان ساکن هستند.
اقوام و زبان‌ها
اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارسها (بومی تات و غیره)، کردهای کرمانج، ترکها، ترکمنها می‌باشند. زبان‌های رایج نیز فارسی، کردی کرمانجی و ترکی خراسانی می‌باشد. به طور کل کردهای کرمانج ۳۷ درصد ترکیب جمعیت استان را تشکیل می‌دهند. پارسی‌ها ۲۹ درصد، ترکها ۲۷ درصد و ترکمنها ۵ درصد و اقوام عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند. فارسها بومیان این استان هستند. گویش محلی فارسی ساکنان بومی خراسان شمالی تاتی نامیده می‌شود که در محلاتی از شهر بجنورد، در شهر سنخواست و پیرامون، شوقان و غیره رواج دارد. همچنین مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیش‌کیش، گنجدان، کوران و قلعه‌نو در شهرستان اسفراین، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراین، مردم شهر راز و روستاهای گیفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهای مهرآباد، برزل‌آباد، حصار سه‌یک‌آب، فیض‌آباد، اسلام‌آباد، امان‌آباد، کارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین، و گلیان و برزلی و ورک در شهرستان شیروان.در دوران‌های بعد مردم ترک‌زبان گرایلی(گراییت_که در زمان حمله مغول به ایران آمده اند) نیز به این مناطق کوچیدند و بعداً در زمان شاه‌اسماعیل و شاه‌عباس صفوی گروهی از مردم کرمانج (شاخه‌ای از کردها) از غرب ایران و برخی از ترک‌زبان‌های ایران نیز به خراسان شمالی کوچانده شدند.
شرایط اقلیمی
خراسان شمالی از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت: الف) نواحی کوهستانی ب) پست و هموار تقسیم می‌شود. مرتفع ترین نقطه أن قله شاه جهان در رشته کوههای آلاداغ ۳۰۵۱ متر و پست ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک با ارتفاع ۴۰۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع متوسط استان ۱۳۲۶ متر از سطح دریا می‌باشد. کوههای استان از نظر زمین شناسی حاصل آخرین حرکات کوهزایی دوران سوم و از کوههای جوان می‌باشند
این کوهها به دو بخش عمده: ۱- رشته کوه کپه داغ ۲- رشته کوه آلاداغ تقسیم می‌شوند
رشته کوه کپه داغ: این رشته کوه در شمال استان واقع شده و بوسیله گسل عشق آباد (گسل کپه داغ) از دشتهای پست ترکمنستان و بوسیله رودخانه اترک و دشتهای مانه و سملقان، بجنورد، شیروان و فاروج از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود. این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین شناسی با زاگرس دارند و وجود گسلهای متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چینها، فقدان فعالیتهای آتشفشانی و وجود سنگهای دارای درز و شکاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد می‌نماید
رشته کوه آلاداغ: این ارتفاعات توسط دشتهای مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته کوه کپه داغ جدا شده است. آلاداغ در غربی ترین منطقه در حوالی جاجرم بوسیله یکسری کوههای کم ارتفاع به رشته کوهستانی شاه کوه البرز می‌پیوندد. جبهه شمالی آلاداغ با یکسری پرتگاههای گسلی به رود اترک و جبهه جنوبی آن از طریق گسلهایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده است.
صنعت ومعدن
مجتمع پتروشیمی، کارخانه سیمان وکارخانه‌های پلاستیک بجنورد، مجتمع فولاداسفراین، کارخانه تولید انواع لوله و پروفیل فلزی بجنورد، کارخانه ساخت و تولید دستگاههای جوش القائی و کوره القائی بجنورد، کارخانه آلومینای جاجرم، نیروگاه برق، کارخانه قند وکارخانه الیاف شیروان، کارخانه‌های متعدد پنبه پاک کنی، صنایع غذایی، کشاورزی، ساختمانی ،کارخانه لبنیات مهر شیر درق و... از صنایع برجسته این استان به شمار می‌روند.
براساس نتایج سرشماری کارگاه‌های صنعتی ۱۳۸۱ کشور، خراسان شمالی دارای ۳۶۰۰ کارگاه صنعتی با ۱۲۵۴۵ شاغل است که دارای ۸۷۳۶۱۰ میلیون ریال ارزش افزوده می‌باشد. تعداد۱۰۷ واحد صنعتی با ۱۰نفر کارکن وبیشتر درسطح استان فعال است. درحال حاضر ۳۰ معدن فعال ازجمله معادن اکسیدآلومینیوم، کلسیت، بنتونیت، باریت، ماسه سیلیسی، سنگهای تزئینی و.... درسطح استان بهره برداری می‌شود و به عبارتی۸۹/۰معادن فعال کشور دراین استان واقع می‌باشد.
آموزش وپرورش
در سال تحصیلی ۸۳-۸۲ تعداد کل دانش آموزا ن مقاطع مختلف تحصیلی درسطح استان ۱۷۴۳۳۳ نفر بوده‌است. که از این تعداد ۴۶٫۸ درصد در مقطع ابتدایی و ۲۷درصد در مقطع راهنمایی و ۱۵٫۹درصد در مقطع متوسطه و ۶٫۷ درصد در مقطع متوسه رشته‌های فنی و حرفه‌ای مشغول تحصیل هستند. شاخص تراکم دانش آموز درکلاس دردو مقطع ابتدائی و راهنمایی وضعیت مطلوبتری را از متوسط کشور نشان می‌دهد اما در مقطع متوسطه درمقابل متوسط ۵/۲۵ نفر در کلاس وضعیت دراستان ۲۷ نفر می‌باشد.
آموزش عالی
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاههای غیرانتفاعی اشراق و حکیمان، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه دولتی،دانشگاه پیام نور و مرکز تربیت معلم در بجنورد، همچنین دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور در شهر شیروان و همینطور دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور در شهر اسفراین فعال می‌باشد. در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد بیش از ۱۳۰۰۰ دانشجو دارد. دانشگاه پیام نور بام و صفی آباد در حال افتتاح است. دانشگاه دولتی بجنورد در سال ۱۳۸۴ تأسیس شد و در حال حاضر در ۱۲ رشته در مقطع کارشناسی دانشجو می‌پذیرد. همچنین مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی این دانشگاه که در سال ۱۳۸۶ تأسیس شده‌است در حال حاضر از مراکز مهم خدمات روانشناختی این استان می‌باشد. دانشکده کشاورزی شیروان اولین واحددانشگاه دولتی در استان خراسان شمالی از سال ۱۳۶۲ زیر نظر دانشگاه فردوسی مشهد مشغول فعالیت آموزشی و پژوهشی می‌باشد.
کشتی و پهلوانان
گود زینل خان در اسفراین که هر ساله با چندین مسایقه استانی و کشوری برگزار می شود.
فوتبال خراسان شمالی
فوتبال در بجنورد، ابتدا از زمینی موسوم به تارمی آغاز گردید و سپس در میدان هنگ، ادامه یافت. میدان هنگ محل مناسبی برای فوتبال و همچنین سایر ورزشها بود تا این که توسط گردان زرهی تصاحب گردید و از هر گونه فعالیت ورزشی در آن ممانعت به عمل آمد. زمینچمن فرودگاه، محل بعدی تجمع فوتبالیست‌های بجنورد بود و مدت چند ماهی فوتبالیست‌ها در آن محل به تمرین فوتبال پرداختند تا اینکه توسط تیمسار «خاوندی» فوتبال در این زمین نظامی نیز ممنوع اعلام گردید. فوتبالیست‌هایسرگردان شهر در جستجوی یک زمین فوتبال مناسب، محلی به نام شط قلی خان را یافتند که دارای زمین چمن طبیعی خوبی بود. ولی یک معضل بزرگ در کنار این زمین خودنمایی می‌کرد و آن وجود چشمهٔ آبی بود که توسط نهری به سمت روستای علی آباد در جریان بود. وجود جریان آب در کنار زمین و افتادن هر چند دقیقه توپ به داخل آب، در جریان بازی وقفه ایجاد می‌کرد. این مشکل باعث گردید تا فوتبالیست‌ها زمین فعلی استادیوم تختی را انتخاب کنند. این زمین که از چمن بسیار خوب برخوردار بود توسط سروان «کرملو» و سربازان گردان مهندسی ارتش هموار گردید و پس از نصب تیرک‌هایچوبی دروازه ها، تمرینات فوتبال در این محل آغاز گردید. چند ماهی از شروع تمرینات در زمین جدید نگذشته بود که قضیه شخم زدن زمین از سوی یکی از کشاورزان منطقه پیش آمد. آقایانغلامرضا ترانه، سروان کرملو، تقی کمالی، شیرزاد رزازان، بهرام شادلو و چند تن دیگر از فوتبالیست‌های شهر بلافاصله به فرمانداری رفته و در آنجا با وساطت تیمسار خاوندی از شخم زدن زمین جلوگیری به عمل آمد و داستان استادیوم فعلی تختی با اهدای زمین از سوی مالک اصلی آن یعنی خانم هایده شادلو (روحشان شاد) به تربیت بدنی پایان یافت.
پیدایش فوتبال در بجنورد
سال ۱۳۰۹ شمسی دو نوجوان ایرانی به نامهای «محمد حمیدی» و «صادق مشکینی» به همراه خانواده‌های خود از شهر قزل آباد ترکمنستان شوروی به بجنورد کوچ می‌نمایند. این دو نوجوان ورزش فوتبال را در مدرسهٔ شهر قزل آباد آموخته بودند و با خود یک عدد توپ فوتبال و دو جفت کفش فوتبالی به بجنورد آورده بودند. محمد حمیدی در بجنورد به مدرسه می‌رود و آنجا معلمی به نام «غلامحسین خان»,داماد حاج آخوند، دانش آموزان را به صف نموده و محمد را مکلف به آموزش فوتبال به دیگر هم شاگردی‌هایش می‌کند. بعدها بازی فوتبال در زمین مقابل آیینه خانه، تارمی، انجام گرفت و «سردار منتصر» همه روزه از بالکن آیینه خانه بازی فوتبالیست‌ها را نظاره می کرده است. در پایان بازی، اصلان خان شادلو فوتبالیست‌هایخسته را در باغ حسین قلی اورس، با بستنی پذیرایی می‌نمود. اولین مسابقهٔ فوتبال در سال ۱۳۱۲بین تیم ارتش و تیم شهرستان توسط سرهنگ معتضدی، فرمانده پادگان، برگزار گردید. تیم فوتبال شهرستان در این بازی با گل‌های «فیروز شادلو» و «ایلخانی» با نتیجهٔ ۲ بر صفر به پیروزی رسید. رحمان کوزه گر- اصلان خان شادلو- قدرت الله تفضلی- جعفر بهارلو- غلامحسین صفا- کربلایی قرو بهمنیار- عبدالله سلطانی- فیروز شادلو- ایلخان شادلو- بهمن شادلو- منوچهر شادلو- سروان پرتوی- سروان طاهری و... از اولین کسانی بودند که در شهر بجنورد به بازی فوتبال روی اوردند. سال ۱۳۳۷, تیم فوتبال بجنورد برای نخستین مرتبه پس از تیم‌های تربت حیدریه و نیشابور به مقام سوم دست یافت.
سوغات استان:
آبنبات (شکر پنیر) بجنورد، چاروق بجنوردی، قالیچه ها و پشتی ها ی ترکمنی و کردی ، کلاه کرکی جاجرمی، چادر شب و حوله دستی اسفراین و جاجرم، کشمش و آجیل فاروج، خشکبار و سیب شیروان.
آثار باستانی و تاریخی
شهر تاریخی بلقیس اسفراین -قلعه جلال الدین گرمه- آینه خانه و عمارت خانه مفخم -چهارطاقی تیموری-تپه ارگ باستانی شیروان- - آتشکده اسپاخو - خواجه مهزیار جاجرم - مسجد جامع جاجرم - کوه بابای جاجرم - تنگه جاجرم- قلعه جلال الدین گرمه
تفرج گاه‌ها
باباامان، بش قارداش، پی قو، کمپ گلستان، آبشار حمید، اسفیدان، غار درق، آبشار بیار.قوشخانه توابع شهرستان فاروج . غار زیبای برقیستان در شهر زیبای صفی آباد از بخش بام و صفی آباد ,دره جاج سست.، دره بازخانه، دره چناران- کفترخانه- درکش روستاهای زوارم و گلیان شیروان-کوهستان پارک شیرکوه شیروان
جاهای دیدنی خراسان شمالی
استان خراسان شمالی در شرق کشور ایران واقع شده است و در میان دو قطب گردشگری شمال کشور و زیارتی مشهد مقدس به یکی از مناطق گردشگری و تاریخی تبدیل شده است که همانند نگینی در میان آنها می درخشد، خراسان شمالی با مرکزیت بجنورد از نظر وسعت در رده 15 قرار گرفته و مساحتش حدود 28 کیلومتر مربع می باشد.برای آشنایی بیشتر با جاهای دیدنی خراسان شمالی با ایران نیهون همراه باشید.
استان خراسان شمالی از شمال با کشور ترکمنستان از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی و از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان محدود شده است که هشت شهرستان دیگر را در خود جای داده است و شامل بجنورد، فاروج، اسفراین، آشخانه، گرمه، جاجرم و شیروان می باشد.
یکی از مهمترین عوامل در توسعه اقتصادی در استان خراسان شمالی جاهای دیدنی و گردشگری آن می باشد که باعث افزایش در آمد و ایجاد اشتغال از این راه شده است و بسیاری از مسافران و گردشگران را به سوی خود جذب می کند.
عمارت مفخم
یکی از شاخص ترین معماری های دوره ی قاجار در استان خراسان شمالی و در شمال شرق شهر بجنورد قرار گرفته است، عمارت مفخم همراه با بناهایی مانند کلاه فرنگی، حوضخانه، آیینه خانه و سردر باغ مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می دادند.این بنا در دوره ی حکومت ناصرالدین شاه و در سال 1300 هجری قمری به دستور یار محمدخان شادلو ساخته شد و محل برگزاری مراسمات و میهمانی های رجال سیاسی بوده است.بنای این عمارت دو طبقه با ابعاد 50 در 23 متر و با ارتفاع 9 متر می باشد که در مجموع شامل 34 اتاق و دو تالار بزرگ است و با آیینه کاری و گچبری و کاشیکاری تزیین شده است.
تفرجگاه بش قارداش
این تفرجگاه طبیعی و بکر یکی از زیباترین جاهای تفریحی استان خراسان شمالی می باشد و دارای امکانات تفریحی مناسب برای کودکان و بزرگسالان، نمازخانه و مسجد، فروشگاه تنقلات، استخر شنا برای همه ی سنین و میدان اسب سواری در فصل تابستان و … می باشد که مسافران بسیاری را برای گردش و تفریح جذب خود کرده است.
نارین قلعه
نارین قلعه یکی دیگر از جاذبه های تاریخی و دیدنی استان خراسان شمالی می باشد که در جوار دروازه قدیم جاجرم و جنب حمام قدیمی شهر و در ابتدای خیابان زیارتگاه خواجه مهزیار واقع شده است، این قلعه بر روی تپه ایی در وسط شهر معروف به صد دروازه قرار گرفته است.نارین قلعه در اواخر حکومت محمد شاه و اوایل حکومت ناصرالدین شاه سالم بوده و مورد استفاده قرار می گرفته است و بعد از مدتی ویرانه شد.
تفرجگاه بابا امان
تفرجگاه بابا امان یکی از جاهای دیدنی استان خراسان شمالی است که در 10 کیلومتری جاده بجنورد به مشهد واقع شده است وبه دلیل قرار گیری در جاده اصلی یکی از پارک های ملی پر گردشگر کشور می باشد، این پارک با استخرهای متعدد و درخت های انبوه و قدیمی بسیار، چشمه ها و پوشش گیاهی و جانوری خاصش بسیاری از گردشگران جذب این همه زیبایی خود می کند.
شهر بلقیس
شهر بلقیس یکی از بزرگترین بناهای خشتی و گلی ایران می باشد که قدمت آن حدود 4000 سال می باشد ودر 3 کیلومتری جنوب غربی شهر اسفراین واقع شده است، در این شهر تاریخی یک قلعه 1200 ساله وجود دارد که ارزش تاریخی آن بسیار بوده و برای علاقمندان به آثار باستانی و ارزشمند تاریخی شهری مناسب برای گشت و گذار می باشد.
معبد اسپاخو
معبدی اسپاخو، همان اتشکده یا کلیسای اسپاخو با بنایی سنگی می باشد که متعلق به دوره ی ساسانی می باشد و در استان خراسان شمالی و بر روی تپه ایی مرتفع در دامنه ی جنگل های سوزنی برگ ارس و در بخش جنوبی روستای اسپاخو واقع شده است، این بنا الگو گرفته از ترکیب گنبد و ایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی و اسلامی دارد.
تپه نادری
این تپه در حال حاضر یکی از مهمترین محوطه باستانی و کهن در شمال شرق کشور و در داخل شهر شیروان می باشد و یکی از اولین مراکز فرهنگ و تمدن در این استان است، تپه نادری متعلق به هزاره 5 و 4 پیش از میلاد بوده که اولین محوطه های مسکونی در حاشیه رود اترک نیز به حساب می آیند.این تپه 25 متر ارتفاع و حدود 90 متر قطر دارد که در زمان شاه سلطان حسین صفوی مقر فرماندهی حکومت شمال خراسان بوده است.
|